Gün geçmez ki bilgisayarınızda yeni bir sorun çıkmasın, yeni bir aksilik baş göstermesin. Teknolojini doğası budur: İlerledikçe kullanım kolaylaşır ama içeride olan şeyler karmaşıklaşır. Bu sebeple teşhis koymak zorlaşır. İlerleyen sayfalarda elimizden gelenin en iyisi yapacağız ve size bir teşhis ve tedavi rehberi sunacağız. Bu rehber bir çok sorunun gerçek kaynağını bulmanıza ve bunları gidermenize yardımcı olacak. Okudukça göreceksiniz ki, en büyük mesele, aslında teşhisi koymaktır. Tedavi görece daha basit gelecektir.
Teknolojinin ilerlemesi bilgisayarlar konusunda şüphesiz daha güçlü işlemciler, daha hızlı sistemler ve daha geniş kullanım alanları şeklinde getirilere sahip. Her geçen gün bunları doğrulayan yeni bir ürün ve teknoloji duymamız işten bile değil. Bilgisayarlar konusunda teknolojinin ilerlemesiyle paralel giden bir durum da kesinlikle sorunlardır. Sorunlar bazen kendi kafanızda şekillendirdiğiniz basit bir sebebe sahipken bazen de bizim için tarif bile edilemeyecek saçmalıkta ve içinden çıkılmaz şeyler olabiliyor. Bunların ışığında, bir çok kişinin artık teknolojinin gelişkinliği ve sorunun kalitesi arasında doğru orantı kurması çok doğal.
![[Resim: f_tour_h.jpg]](http://www.manzaralar.net/yeniler2/bilgisayar/f_tour_h.jpg)
Zaman ilerledikçe, bilgisayarda kendi sorunlarını kendileri çözmeye çalışan insanlar, artık leb demeden leblebiyi anlayabilecek kıvama gelebiliyorlar. Tabii, herkesin bilgisayar sorunları üzerine ayırabileceği fazla vakti yok ve kendi işleriyle uğraşmaları daha önemli. Bu durumda bilen birileri nin yardımına ihtiyaç duymaları da olası. Çoğu zaman bu bilen kişiler teknik servis çalışanları veya bir arkadaştır. Bilen dediğimiz kişiler ise yardımlarında başvurduğumuzda hemen yanı başımızda bitivermedikleri için bir noktaya kadar bizlerin de soruna müdahale etmesi sorunların çözümlerini epeyce kolaylaştıracaktır. En azından, sorunu çözemesek bile denediğimiz çözüm yöntemleri sorunu çözecek kişiye çokça yardımcı olacaktır.
Olağan Şüpheliler
Bilgisayarda bir sorun olduğunda ilk nereye bakarsınız? Tabii ki sorunun ortaya koyduğu semptomları inceler ona göre belirli bir tetkik sırası belirlersiniz. Asıl kafamızı karıştıracak mesele şu ki; bir bilgisayarda çıkan bir sorunun sebebi her zaman bozulmuş bir parça olmayabiliyor. Belki ilginç bir durum; fakat karşılaştığımız bir çok sorun aslında standartların esnekliği ve buna uyum sağlayamayan parça veya sürücülerden ibaret olabilir. Peki madem standart diye bir şey var, bu esneklikler nasıl oluyor da sorunlara sebep olabiliyor gibi bir soru sormaya hakkınız olduğunu biliyoruz; ne yazık ki cevap verebilecek kişiler ancak bu standartların kullanım ve uygulamasından sorumlu olan kurum ve üreticilerden başkası değil.
Bu sorunlu standartların en çok görüldüğü bilgisayar parçası ise şüphesiz belleklerdir. Belleklerin sadece hızları değil, iç gecikme hızları ve genel bir bakış açısıyla düşünüldüğünde markaları da birini diğerinden farklı kılan noktalardandır. Aslında marka derken, bir belleği diğerinden farklı yapan şey kutusunda etiketi olan üreticisi değil, belleğin üzerindeki yarıiletken bellek parçalarını üreten üreticisidir. Çünkü, yaptığımız ayarlar sonucu zorlanan veya başarım değerleri esnetilen bileşenler aslında onlardır.
Peki sorun çıkartan bir bellek neler yapabilir? Neler yapmaz ki! Sistemin durduk yere yeniden başlamasına, çalıştırdığınız son sürüm sistem canavarı bir oyunun durduk yere saçmalamasına veya sistemin hiç açılmamasına sebep olabilir. Belki hiç böyle sorunlar ortaya çıkmaz; fakat bu sorunlu olan ama çaktırmayan bellek sistem başarımından bir parça alır ve götürür.
Bir de güç kaynakları vardır ki bir çok konuda baş aktördür ama pek görülmez ve bilinmezler. Nedense güç kaynaklarını kasanın bir parçası olarak görme eğilimi (giderek azalma eğilimi gösterse de) süren bir yanılgıdır. Hâlbuki biz kasa ve güç kaynağını ayrı ayrı alabiliriz ve ikisini de birbirinden bağımsız olarak kendi ihtiyaçlarımıza göre seçebiliriz. Peki ne gibi sorunlar çıkartır bu güç kaynağı dediğimiz parça? İlk başta bir elektronik aygıt olarak bilgisayar ve yan parçalarının sağlıklı çalışması temiz ve fazlaca dalgalanmayan bir voltaj rejimine bağlıdır. Dolayısıyla iyi bir güç kaynağı, sağlıklı bir sistemin en temel unsuru olsa da sıkça es geçilen bir parça olmasıyla büyük bir üne sahiptir.
Bir güç kaynağı çok ölümcül hatalara sebebiyet verebilirken görünmez şekilde sistemin genel sağlığından çok şey alıp götürebilir. Özellikle sabit disk gibi ömrü tamamen temiz voltaja bağlı bir bileşen bu tür ihmallerden çok zarar görecektir. Belki biz, bu disk ilerleyen teknoloji sebebiyle pratikte kullanılmaz hâle gelmeden önce onu değiştireceğiz; fakat ileriki safhalarda bir süre daha kullanılabilmesi için ömrü vefâ etmeyecektir.
Anakartlar ise, her ne kadar üretim hataları haricinde pek yoğun bir sorun çıkartmasalar da, üzerlerinde barındırdıkları bileşenler sebebiyle, gerek mekanik olsun gerekse de sürücüsel olsun bir çok soruna davetiye çıkartmaktadırlar. Neticesinde, biz bir parçadan uyumsuzdur şeklinde bahsediyorsak (örneğin bellek), bu ürünün uyumsuz olduğu parça da anakarttır. BIOS, denetçi yongalar ve daha bir çok bileşen, başımıza gizli sorunlar açmak için sıraya dizilmiş gibi görünse de, endişeye mahal yok: Herkes bizim olaya yaklaştığımız gibi, parçalar anakarta uymalı mantığıyla ilerliyor. Peki, falanca sabit diskin; falanca markanın, falanca anakart modelinin, falanca sürüm numaralı BIOSunda garip bir sorun verdiğini duysanız siz ne derdiniz? Neyse bunu boş verin, biz elimizdeki sorunlara elimizden geldiğince çözüm üretmeye çalışalım.
Siz değerli okuyucularımıza küçük bir hatırlatma: Buradaki sorunlar ve çözümleri umarız işinize yarar. Bununla beraber sürekli aklınızda bulundurmanız gereken bir gerçek var ki, bir soruna tam anlamıyla isabetli teşhisi koymak, her ne kadar zaten burada anlattıklarımız hâlihazırda zor veya uç durumlar gibi görünse de, her zaman bir uzman yardımını gerektirebilecektir. Dolayısıyla bu rehberde anlatılanlarla veya anlatılmayan fakat bahsi geçen çözüm yöntemleriyle çözüme ulaşmayı denemeniz durumunda risk tamamen size aittir. Bunu da hatırlatmadan geçmeyelim istedik.
Bilgisayarım açılmıyor!
Tanım: Elektrik var, meselâ monitör açılıyor ve bekleme konumuna geçebiliyor. Bütün bağlantılar tam; ama yine de güç düğmesine basınca sistem açılmıyor.
Muhtemel Sorun: Burada çözüme götürecek ihtimaller gayet fazla. Eğer hiç kasanın içine dokunmadıysanız öncelikle kasanın arkasında bulunan güç kaynağı düğmesini denetleyin. O kapalıysa açılmaması doğaldır. Evet, bu sadece bir denemeydi; tabii ki bu kadar basit bir sorun beklemiyoruz. Bu durumda içerideki aksamı denetleyeceğiz. Buradaki olası sorunları sıralayalım.
>Bazı anakartlarda bir önceki hızaşırtma (overclock) girişimi başarısız olduysa açılmamakta direnebilir.
>Bellek veya işlemci gibi bileşenlerin bazı yanlış bağlantıları veya yuvalarında olan kaymalar sistemin açılmasını engelleyecektir. Klavye, Fare veya Grafik kartı bu sorunlara yol açmayabilir; fakat bellek ve işlemci için geçerli bir durum olabilir.
>İçerideki güç bağlantıları bazen soketlerine tam olarak oturmayabiliyor. Küçük ama baş ağrıtan bir sorun.
>Anakart üzerindeki on panel denetim düğme ve ışıklarının takıldığı iğneler karışabiliyor.
Çözüm Adımları: Burada birbirinden bağımsız birkaç sorun oluşmuş olabilir. Çözüm sırasında parçaların fiziksel hasar görmediklerini kabul ediyoruz. Öncelikle şu arkadaşı anahtarı kontrol edelim. Bu arada, bu anahtar güç kaynağının içine gömülmüş ve üzerine 110-220 yazan bir anahtar değil. O anahtarla oynamayın. Türkiye sınırlarında sürekli olarak 220-230 şeklinde kalmalı yoksa güç kaynağınız anında duman üretmeye başlayacaktır. Bu bahsettiğimiz anahtar, kolayca basılabilecek ve zerinde tahminen 1-0 yazan bir anahtardır. Bunda bir sorun yoksa (ki bunu zaten gözden kaçırmamışsınızdır) diğer ihtimallerle uğraşmak için kasanın içine doğru olan yolculuğumuza başlayalım. Bir ihtimal ön panel bağlantıları bir şekilde gevşemiş veya yerinden çıkmış olabilir. Bu panel bağlantıları hâlâ kasa içine girip çıkan kullanıcıları deli edecek nitelikte renk kodlu iğneler olarak karşımıza çıkıyor. Bir standarda varılmış olsa da kasa üreticileri bu tür bir tekli soket henüz üretmedi.
Denetlemeye bu bağlantılardan bağlayabiliriz. Anakartın kılavuzunda bu bağlantıların nelere tekabül ettikleri gösterilir. Yalnız takarken bir cımbız veya minyatür pense gibi bir aletten yadım alabilirsiniz. Genellikle bu bağlantılar kapağı yeni açılan kasada kolayca ulaşılamayan yerlerdedir. İsterseniz bu bağlantılara ulaştığınızda kasa içinde düğmeye ulaşan kabloyu denetlemek adına, sistemin bağlantıları açıkken güç tuşu iğnelerine tornavida ile kısa devre yaptırarak sistemin düzgün çalışıp çalışmadığını denetleyebilirsiniz. Bir de sakın kasa açık uyarısı verip sistemin açılmasını engelleyen iğneleri unutmayın. Her ihtimalle onlara bir jumper takarak işinizi garantiye alın.
Sorun bu şekilde hallolmadıysa kasa içindeki diğer güç bağlantılarını denetleyebilirsiniz. Anakarta giden iki tana ana bağlantı olmalı. Bunlardan birisi çok iğneli ATX bağlantısı, diğeri de dört iğneli iki 12 V taşıyan sarı-siyah renkli kare bağlantıdır. Bunların ancak bir yönde ve bir tarafa dönmüşken anakarta oturduğunu biliyoruz; yanlış girmesi neredeyse imkânsız (kırar veya yontarsanız sığabilir tabii, ama ben bunu dikkate almıyorum).
Güç bağlantılarında da bir sorun yoksa, sıra bellek yuvalarını ve bellek birimlerinin yerlerine iyice oturup oturmadığını denetlemek geldi. Aslında bellek takmak olan veya olmayan bir iş gibi görünüyor. Yani ya takılıdır ya da değildir; fakat bazen bellekler yuvalara olması gerektiği kadar kolay ve sistemli şekilde oturmayabiliyor. Siz bellek birimini yerine yerleştirip klipsleri kapattığınızı düşünürken aslında bir taraf havada kalmış olabiliyor. Bu özellikle çok iyi ışıklandırılmamış ortamlarda ve kalabalık bir kasanın içinde çalışırken herkesin başına gelebilecek bir durum.
Son olarak, sorun hâlâ çözülmediyse denetlenmesi gereken bir durum daha var. AMDnin soket A işlemcilerinde bazı dışarıdan görünen bileşenler (diyot ve köprüler) yanlış yerleştirilmiş bir soğutucunun kurbanı olabiliyorlar ve bu bileşenler üzerindeki kısadevre sistemin açılmasına engel oluyor. Belki işlemci yanmıyor; fakat bu durumda voltaj regülatörlerinden garip ve kısa süreli bir vızıltı geliyor ve sistemde fanlar bile çalışmıyor.
Bilgisayarım Açılışta Kalıyor!
Tanım: Güç sorunu yok, her bağlantı yerli yerinde; fakat açılışta sistem mekanik olarak çalışsa da monitör uyku kipinde kalıyor ve sistem herhangi bir hata sesi çıkartmıyor.
Muhtemel Sorun: Bazı yonga setleri sistemin içindeki bellek veya işlemcilerin saat hızı ayarları değiştiğinde açılmamakta direnebiliyorlar. Bazen de BIOS ile ilgili sorunlar bu hataya sebep olabiliyor. Bunların yanında bellekler veya işlemci çalışmakta zorlanacağı bir hıza veya başarıma (örneğin bellekler için daha düşük iç gecikme süreleri) zorlanıyor da olabilir.
Çözüm Adımları: Bilgisayarınızın güç kablosunu çekin. Arkadaki tüm bağlantı kablolarını çıkartın. Şimdi bilgisayarınızın güç düğmesine basın (evet, çalışmayacak, burada bir hata yok). Bu şekilde güç kaynağında kalmış olabilecek yükü boşaltıyoruz. Ardından kasayı açmamız gerekiyor. Kasayı açarak BIOS piline veya BIOSu sıfırlamaya yarayan iğnelere ulaşmamız gerekiyor. Bu iki bileşen genellikle birbirine yakındır. Önce işin kolayını deneyelim. BIOS pilini, makine şu haldeyken çıkartıp bir süre beklediğimizde BIOSun eski hâline dönmesi gerekir. Fakat, her anakartta BIOS bu kadar kolay şekilde sıfırlanmayabilir. Bazıları size direnç gösterebilecektir. Bu yöntem işe yaramazsa BIOS sıfırlama iğnelerine ulaşın ve bilgisayara güç gelmesini sağlayın; fakat açmayın. Anakarta güç gelirken yapmanız gereken şey, anakartın kitapçığında gösterilen BIOS ile ilgili sıfırlama iğnelerini gerekli konuma getirmek, birkaç saniye beklemek ve tekrar eski konumuna getirmektir. Bunu uyguladıktan sonra sisteminiz çalışmaya başlayacaktır; fakat BIOS ayarlarından fabrika çıkış şeklinde kullanmayacaklarınızı tekrar düzeltmeniz gerekecektir.
Bilgisayarım Açılışta Yeniden Başlıyor!
Tanım: Bilgisayar açılırken her şey düzgün. Ne zaman ki işletim sistemi yüklenmeye başlıyor, birden bire bilgisayar yeniden başlıyor.
Muhtemel Sorun: Akla iki adet sorun geliyor. Birincisi, eğer Service Pack 2 yüklü (veyan yeni yüklenmiş) Windows XP kullanıyorsanız eski bir sürücünün Service Pack 2 ile olan uyumsuzluğu nedeniyle bu sorun yaşanıyor olabilir. Diğer taraftan, sorunlu bellek modüllerinin bu tür tepkiler verdikleri de bilinmektedir.
Çözüm Adımları: Eğer bu sorun yeni SP2 yüklenmiş bir makinede oluşuyorsa, donanım sürücülerinizden bazıları SP2 ile bir uyumsuzluk gösteriyor demektir. Bunu çözmenin yolu biraz fazla zaman alabilecektir. Zira eğer donanımında değişiklik olmamış bir sisteme SP2 yüklediyseniz sorunlu sürücüyü teşhis etmeniz daha zor olacaktır; fakat SP2 ardından yeni bir parça eklediyseniz tetkiklere başlamak için ilk şüpheliniz hazır demektir.
SP hatasını gidermek için atılacak ilk adım SP2yi sistemden kaldırmak olmalıdır. Sistem açılmıyorsa bu işlemi ancak bilgisayarı Güvenli kipte açarak yapabiliriz. Güvenli kipte açmak için bilgisayar açıldıktan sonra F8 tuşu ile gerekli menüye gelebilirsiniz. Buradan Windowsu güvenli kipte başlat seçeneğini seçtiğinizde sistem düzgün şekilde açılacaktır. SP2nin güzel yanlarından bir tanesi, kesinlikle yarattığı muhtemel sorunlar öngörülerek kendisini kaldırabilecek bir yedeği her hâlükârda hazırlaması olarak karşımıza çıkıyor. Program ekle/kaldır kısmından Service Pack 2yi kaldırıp makinemizi yeniden başlatalım. Artık sistem sorunsuz şekilde çalışmaya devam edecektir. Bu fırsattan istifade biz de sorunlu sürücüyü teşhis edebilir, SP2 ile uyumlu olanını yükleyebiliriz. Eğer bu işlem uzayacak gibiyse (ki elimizde olası şüphelilerin bir listesi her zaman olsa da teşhis ve tedavi her zaman kısa sürmeyecektir) sistemimize gerekli yazılımsal takviyeyi yapmalıyız: Güvenlik duvarı kurmak, SP1 kurmak gibi. Aksi takdirde başımıza daha farklı dertler alabiliriz.
alıntıdır