Enver Paşa'nın Pişmanlığı

I. Cihan Harbinin sonu belli olmaya başladığı hengamede, Sultan Abdülhamîd’i devirmekle hata ettiklerini nihayet anlayabilen İttihat ve Terakkî reisleri Enver ve Talat Paşalar, artık Beylerbeyi Sarayında ikamet etmekte bulunan tahttan indirilmiş Pâdişâh’ı ziyaret edip fikrini sordular.

O koca Sultan, bir atlas getirterek onlara, İngiliz sömürgelerini göstertti. Nüfuslarını yekûn ettirdi. Sonra Almanlar’ın sömürgelerini sordu. Tabii Almanlar’ın sömürgesi olmadığı ortaya çıktı. Sultan keder dolu bir hüzün içerisinde:
“–Şu hesabı da mı yapamadınız?! Hiç İngiltere’ye karşı Almanlar’ın yanında harbe girilir miydi? Ben Almanlar’ı, İngiliz emellerini dengelemek için kullandım. Bundan öteye birşey düşünmedim. Şimdi fikrimi soruyorsunuz!.. Bu evvelce gerekliydi; artık çok geç!..” dedi.
İkisi de nemli gözlerle sarayı terk ederlerken:
“–Bizler böyle bir sultanın kıymetini takdir edemedik! Ne büyük bir hatâya düştük!..”
''Biz Sultan II.Abdülhamid Han'ı anlayamadık; asıl günahımız işte buradadır paşam, Sultan Hamid’i anlamamak… Yazık paşam, çok yazık! Siyonistlere alet olduk ve onların hiyanetine uğradık.''diyorlardı.